عنوان کتاب : انسان در جستجوی معنا
نویسنده : ویکتور فرانکل
مترجم: نهضت صالحیان و مهین میلانی
انتشارات: نشردرسا
کتاب انسان در جستجوی معنا به قلم ویکتور فرانکل از جمله آثار درخشان و مشهور امریکایی است که بعد از گذشت سالها هنوز جذابیت بسیاری دارد. این کتاب گزارشی از تجربیات شخصی فرانکل است، تجربیاتی که میلیونها زندانی را در طول سالها به طور مکرر عذاب داده است.
انسان در جستجوی معنا" اثر ویکتور فرانکل، روانپزشک، عصبشناس و پدیدآورندهٔ لوگوتراپی است. این کتاب در بر دارندهٔ خاطرات فرانکل از وضعیت خود و سایر قربانیان اردوگاههای کار اجباری آلمان در خلال جنگ دوم جهانی است. فرانکل در این کتاب به اهمیت جستجوی معنا برای زندگی، در سختترین شرایط زندگی میپردازد و ضمن روایت خاطراتش از اردوگاههای کار اجباری، تلاش میکند که نگرش جدیدش را در روانشناسی (لوگوتراپی) تبیین کند
به طور کلی این کتاب به دو بخش تقسیم شده است:
بخش اول: تجاربی از اردوگاه کار اجباری
ویکتور فرانکل در این دوران، پدر و مادر، همسر و برادرش را از دست داد. خواهر او تنها کسی بود که از این وضعیت نجات پیدا کرد. با وجود تمام سختیها، رنجی که میکشیدند، گرسنگی، سرما، بیرحمی و خشونتی که در اطرافشان موج میزد، اما او باز هم زندگی را شایسته و ارجمند میدید. نویسنده در این بخش از ورودش به دنیای ترس و وحشت میگوید. از اینکه چه بلاهایی سر اسیران آمده است و آنها چه سختیهایی کشیدهاند.
بخش دوم: اصول اساسی در لوگوتراپی
او از خاطرات مراجعانش نوشته است. او با تجربیات گستردهای که در زمینهی کار و درمان بر اساس معنادرمانی به دست آورده است، متوجه این موضوع شد که برای هر فرد باید رسالت و وظیفهای وجود داشته باشد که بخواهد عمرش را صرف آن کند. در این بخش نویسنده مفاهیم لوگوتراپی را بیشتر توضیح میدهد و نسبت به بخش اول بیشتر جنبه علمی دارد و به دستاوردهای خود در آن سالهای سخت اشاره میکند و در واقع شرح میدهد که چه چیزی باعث شد برخی از افراد، زنده از اردوگاه کار اجباری جان سالم به در ببرند.
با وجود اینکه قسمت اول کتاب انسان در جستجوی معنا (Man's search for meaning) ناخوشایند است و از مشقتها و رنجها سخن میگوید، اما دلایل زیادی برای مهم بودن این قصه وجود دارد. داستان درباره جان به در بردن است؛ درباره سرچشمه قدرتی که موجب زنده ماندن فرانکل بعد از گذراندن سختیهای بسیار شد. فرانکل با تجربه تکرار نشدنی خود از زندگی سخت در اردوگاه کار اجباری، پس از پایان جنگ و رهایی، شاهکار خود به نام انسان در پی معنی را به نگارش درآورد و مکتب تازهای در روانشناسی به عنوان معنی درمانی یا لوگوتراپی را خلق کرد که ثمرهی تجربههای ناخوشآیند او در سالهای اسارت و زندانی بودنش در اردوگاههای کار اجباری است. این نظریه در میان روانشناسان و روان درمانگران طرفداران زیادی دارد.
این کتاب، یکی از مهمترین آثار عصر ماست. معمولاً اگر کتابی دارای تنها یک رویکرد و یک فکر باشد و با این حال چنان قدرتی داشته باشد که بتواند زندگی کسی را تغییر دهد، همین کافی است و باید آن را خواند.
انسان در جستوجوی معنا اثری است درباره جان به در بردن؛ درباره سرچشمه قدرتی که باعث زنده ماندن فرانکل شد؛ این کتاب پس از گذشت دهها سال به یکی از تاثیرگذارترین کتابهای آمریکا تبدیل شده است.
معمولاً اگر کتابی دارای تنها یک رویکرد و یک فکر باشد و با این حال چنان قدرتی داشته باشد که بتواند زندگی کسی را تغییر دهد، همین کافی است که باید آن را خواند و دوباره خواند و در کتابخانهی خود جای خاصی برایش در نظر گرفت. این اثر، رویکردهای بسیار دارد.
کتاب حاضر مدعی گزارش واقعیتها و رویدادها نیست؛ بلکه گزارشی از تجربیات شخصی نویسنده است. تجربیاتی که میلیونها زندانی را در طول سالها بارها و بارها عذاب داده است. این داستانی از داخل یکی از اردوگاههای کار اجباری است که از زبان یکی از بازماندگانش نقل میشود؛ دربارهی وحشتی بزرگ و هولناک که تاکنون به قدر کافی دربارهاش صحبت شده (هر چند که عدهی کمی باورش کردهاند) نیست. بلکه در خصوص انبوهی از شکنجههای کوچک است. به عبارت دیگر، این کتاب میخواهد به این سؤال پاسخ دهد: بازتاب زندگی روزمره در یک اردوگاه کار اجباری، در ذهن یک زندانی عادی به چه صورت است؟
فرنکل بر مبنای تجربیات شخصی خود و بیماران بیشمارش، استدلال میکند که ما نمیتوانیم از رنج اجتناب کنیم اما میتوانیم طرز مقابله با آن را به اختیار انتخاب کنیم.
نظریه معنی درمانی به نیاز مداوم انسان به جستجو، نه برای خویشتن بلکه برای معنایی که به هستی ما منظوری ببخشد ارتباط دارد. طبق این نظریه هرچه بیشتر بتوانیم از خود فراتر رویم و خود را در راه چیزی یا کسی ایثار کنیم، انسانتر میشویم. این معیار نهایی رشد و پرورش شخصیت سالم و متعالی است. برعکس، نبودن معنا در زندگی و یا دنبال چیزهایی فقط برای نفع شخصی و نیازهای سطح پائین بودن بیماری روانی است.
کتاب فوقالعاده شگفتانگیزی است که ارزش بارها و بارها خوانده شدن را دارد. این کتاب دید وسیع و خودآگاهی عمیقی به آدم میدهد که میشود بینهایت از آن استفاده برد، به اعتقاد من، میتوانیم این کتاب را در این جمله خلاصه کنیم و یا مفهوم اصلی کتاب میتواند این جمله باشد که میگوید:"اگر اصلا زندگی دارای مفهومی باشد، پس باید رنج هم معنایی داشته باشد"
کتاب با اینکه متن سختی دارد اما برای پیبردن به ارزش واقعی رنج و چیستی و چرایی زندگی ارزش خواندن دارد. با چندین بار خواندن بعضی از بخش های کتاب منظور نویسنده را میشد درک کرد.
بخشی از کتاب :
من به جرات میگویم که در دنیا چیزی وجود ندارد که انسان را بیشتر از یافتن «معنی» وجودی خود در زندگی یاری کند. در این گفته نیچه حکمتی عظیم نفهته است که «کسی که چرایی زندگی را یافته است، با هر چگونگی خواهد ساخت ».
این یکتایی و وحدت است که هر فرد را از فرد دیگری ممتاز می نماید و به وجود و هستی او معنا میبخشد و در کار های خلاقانه مانند عشق بشری اثری ژرف برجا می گذارد. وقتی به ناممکن بودن جابجایی افراد با یکدیگر پی می بریم،مسئولیت فرد را در برابر موجودیت خود و برای ادامه ی آن آشکارا میبینیم
گاهی در زندگی وضعی بوجود می آید که انسان از انجام کاری محروم گشته یا آنکه نمی تواند کامیاب شده و از زندگی خود لذت ببرد. اما چیزی که اجتناب ناپذیر است ،رنج است. با قبول پذیرش شجاعانه رنج ، زندگی تا واپسین لحظات عمر پر معنی خواهد بود .بنابراین،می توان پذیرفت که معنای زندگی امری مشروط نیست. زیرا معنای زندگی می تواند معنای بالقوه درد و رنج هم باشد.
اگر رنج را شجاعانه بپذیریم تا واپسین دم، زندگی معنی خواهد داشت. پس میتوان گفت معنای زندگی امری مشروط نیست، زیرا معنای زندگی میتواند حتی معنی بالقوه درد و رنج را نیز در بر گیرد.
هیچ کس نمیتواند معنای زندگی را برای دیگری یابد، هر کس باید معنای زندگی خود را خود پیدا کند و مسئولیت آن را نیز پذیرا باشد. اگر موفق میشود، با وجود همهی تحقیرها به زندگی خویش ادامه میدهد. کسی که چرایی برای زندگی خویش بیابد، با هر چگونگی خواهد ساخت.