» سر پیاز، تهِ تربچه!

نام کتاب: سرِ پیاز، تهِ تربچه

نویسنده: فاطمه عباسی

انتشارات مهر اندیش

پرورش خلاقیت کودکان با زبان هنر، از بدو تولد تا هفت سالگی

هانا آرنت ، فیلسوف و تاریخ نگار آلمانی در کتاب “آیشمان در اورشلیم “، گزارشی از محاکمه ” آدولف آیشمان ” معروف به فرشته مرگ در دادگاه نورنبرگ ارائه می دهد . آرنت در این کتاب به وضعیت آیشمان در دادگاه اشاره می کند . او که یکی از فرماندهان جنگ و طراحان اردوگاه آشویتز به شمار می رفت و در نوشتن سناریو کشتار هزاران لهستانی و یهودی بی گناه نقش اصلی را به عهده داشت ، از دیدگاه آرنت در هنگام محاکمه در دادگاه نه کوچترین احساس گناه در او وجود داشت ، نه کمترین حس تنفر و خشم و انتقام در او دیده می شد . آیشمان فقط و فقط یک افسر وظیفه شناس و یک شهروند متعهد بود که نمی توانست متوجه این موضوع شود که عقوبت چنین اطاعت و سرسپردگی کورکورانه ای به چه فاجعه ای منجر شده است .

مطلب مرتبط طرز تهیه چیز کیک پنیری بدون گلوتن

در تاریخ فعالیت روان شناسان اجتماعی ، محققان پر آوازه ای همچون فیلیپ زیمباردو ، سولومون اَش و استنلی میلگرام ، در تلاش بوده اند تا با پژوهش های خود ، خطر پدیده ای به نام «همنوایی» یا اثر تماشاچی را به شهروندان جوامع امروزی گوشزد کنند و آن ها را با عواقب تصمیمات دگم و جزم اندیشانه ای که صرفا از یک نظام و ایدئولوژی تربیتی سلسه مراتبی و انعطاف ناپذیر زاده می شوند روبرو کنند .

از این رو پس از مطالعه چنین پژوهش ها یا خواندن گزارش ها و اخباری که شاهدان مستندی بر وقوع غفلت های دسته جمعی و خطاهای مطیعانه مان به شمار می آیند ، ممکن است این سؤال ها برای مان مطرح شود :

ریشه این بی تفاوتی ها کجاست ؟

به چه علت در جوامعی که ارزش هایی مانند ایثار ، فداکاری ، مهرورزی و شفقت ، بن مایه های شکل گیری اش را تشکیل می دهند ، هر روز شاهد آمارهای روز افزون نابهنجاری های اجتماعی و به دنبال آن بی تفاوتی جمعی نسبت به پدیده ها هستیم ؟

ریشه همنوایی ها ، تقلیدهای کورکورانه ، گریز از امواج شک و تردید و آرام گرفتن در ساحل یقین جاهلانه چیست ؟

چرا امروزه در اکثر جوامع اثری از ذهن های پرسشگر ، جستجو گر و معنا جو نیست و به جای آن مخاطبان میلیونی رسانه ها و شبکه ها اجتماعی ترجیح می دهند به نشخوار اخبار و داده ها بپردازند ؟

به نظر می رسد ما به عنوان شهروندانی که مفتخرانه نشان همرنگی و یک رنگی را به دوش می کشیم ، هر لحظه تل بزرگی از اخبار را در کوتاه ترین زمان می خوانیم ، در لحظاتی نظریه پردازی می کنیم ، ایده می دهیم ، بحث می کنیم ، کارشناس می شویم ، به متخصصان حوزه سیاست تبدیل می شویم ، دلمان خوش است که رأی داده ایم ، انتخاب کرده ایم ، فعال حقوق بشر شده ایم ، اما با فرا رسیدن موج دیگری از داستان های رسانه ای ، از کنار تأملات پیشین ، بی تفاوت عبور می کنیم و در پایان هم به این باورها معتقد می شویم که باید به تنهایی خو کنیم ، آسّه برویم و بیاییم تا از شاخ گربه ها در امان باشیم .

فاطمه عباسی نویسنده جوان و دانش آموخته رشته های مطالعات و حقوق زنان و خانواده و همچنین فلسفهٔ هنر در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ، در تالیف جدید خود تحت عنوان ” سر پیاز ، ته تربچه ” با اشاره به نقش مهم خلاقیت در دوره رشدی کودکان ، به اهمیت توجه به مرحله پرورش خلاقیت در نخستین هفت سال زندگی کودکان پرداخته و می توان امیدوار بود که با مطالعه و اجرایی کردن راهبردهای اشاره شده در کتاب هایی از این دست امکان تغییر سیستم فرهنگی حاکم در پرورش و آموزش کودکان میسّر شود، آموزش و پرورشی که از آن تکنسین هایی مطیع و مؤمن به باورها و سنّت های دگم و انعطاف ناپذیر خانه و مدرسه بیرون می آیند.

مرحله جوانه زدن خلاقیت ها

اگرچه از دیدگاه نویسنده کتاب ” سر پیاز ، ته تربچه ” که خود پژوهشگر و مدرس هنر و خلاقیت است ، از بدو تولد تا هفت سالگی زمان مناسبی برای شکوفاشدن خلاقیت و پرورش آن است ، امّا اریک اریکسون ، روان شناس دانمارکی-آمریکایی ، در تئوری رشد روانی اجتماعی خود ، سه تا پنج سالگی را بستر مناسبی برای شکل گیری فعالیت های مبتکرانه و جوانه زدن خلاقیت در افراد معرفی می کند .

این دوره از رشد که کودک به مثابه بندبازی تلاش می کند تا بر مرز باریک خیال و واقعیت ، تعادل خود را حفظ کند و هر گونه تلاش والدین و مربیان آموزشی به منظور پرورش خلاقیت و شکوفایی ابتکار باعث می شود تا این مرز و به دنبال آن استقلال رأی کودک حفظ شده و از جا ماندن او در فاز نمادین و تبدیل شدن به یک تکنسین مطیع تا حدودی جلوگیری شود .

نگارندهٔ این کتاب سعی کرده است ضمن بسط مزایای پرورش و بهره مندی از خلاقیت در کودکان و تاثیر گذاری آن در دوران بزرگسالی ، شیوه های تربیت کودکان خلاق در بافت هنر و بازی را نیز آموزش دهد .

این نویسنده در بخش نخست کتاب خود ، به ارزش خلاقیت تاکید می کند و آن را از آموزش مستقیم رشته های هنری گوناگون که این روزها به نام کارگاه های آموزش نقاشی ، خلاقیت ، مجسمه سازی و سفالگری در مهدکودک ها و سراهای نگهداری کودکان یا فرهنگسراها با اعمال نظر مستقیم مربی برگزار می شود ، تفکیک دانسته و معتقد است : ” پرورش خلاقیت هنری در این مقطع سنی به هیچ وجه به معنای فراگیری سبک های مختلف هنری و یا دست یافتن به تلقی معمول بزرگسالان از هنر نیست . کودکان در گردهمایی ها و گروه های همسال خود تنها با کمک ابزاری که والدها و مربیان در اختیارشان قرار می دهند ، محیط پیرامون شان را تجربه می کنند ، با انگیزه های درونی و ناخودآگاه خود پیوند برقرار کرده و به حل مسئله می پردازند . “

نویسنده این اثر در بخش ” ارزش خلاقیت " بر این نکته تاکید می کند بهتر است ، خلاقیت کودکان در سایهٔ کارگروهی و برقراری روابط اجتماعی شکل بگیرد ، تا آن ها بتوانند عواطف و احساسات درونی شان را بدون هیچ گونه ترس و محدودیتی ابراز کنند . وی که دستیابی به شادکامی و موفقیت را از دستاوردهای پرورش خلاقیت در کودکان معرفی می کند ، معتقد است کودکان دلیلی برای تکرار تجربیات بزرگترهای خود نمی بینند و تمایل دارند تا محیط اطراف شان را به شیوه ای متفاوت از نظام تربیتی والدین و مربیان شان تجربه کنند . برای همین است که آن ها با عینکی به جهان می نگرند که از چارچوب ها و پارادایم های شکل گرفته در ذهن مراجع قدرت خانه و اجتماع شان خارج است و ثبات یافتن همین دیدگاه است که می تواند آن ها را از تبدیل شدن به پیروانی مطیع و همنوا شدن آن ها با ایدئولوژی های حاکم رهایی بخشد .

از این رو به زعم فاطمه عباسی ، نویسنده کتاب ” سر پیاز ، ته تربچه ” آنچه بیش از حصول نتیجه در آموزش هنر به کودکان مهم است ، کیفیت اجرای فعالیت هنری است و نهادینه شدن چنین الگوی تفکری و رفتاری است که می تواند به کودک کمک کند تا منحصر به فرد و متفاوت باشد ، برای حل مشکلات زندگی خود از راه حل های مبتکرانه و خلاق کمک بگیرد و در چاله ای که دیگران به صورت گله وار و گوسفند وار افتاده اند ، نیفتد و دم به تلهٔ همنوایی های اجتماعی و اثر تماشاچی ندهد .

سناریویی متفاوت بنویسید

در بخش دوم کتاب، نویسنده به بازنمایی اهمیت محیط زندگی کودکان در دوران رشد خلاقیت و نوع روابط والدین در پرورش خلاقیت پرداخته است . وی که در این بخش به تئوری نظریه پردازانی همچون اریک برن ، روان پزشک آمریکایی کانادایی ، استناد می کند ، معتقد است سناریو انسان های خلاق و مبتکر در همان سال های اولیه زندگی در فضایی دموکراتیک و کم تنش و درسایه والدین صمیمی و آگاه نوشته می شود . او در این بخش به این نکته اشاره کرده است که مادران حامی و مطلع که برای پرورش خلاقیت های کودکشان در محیطی آرام و قابل پیش بینی آموزش دیده و روحیه پرسشگری و معناجویی را در فرزندان خود تقویت می کنند ، پیش نویس های زندگی بهتر را برای کودکان خود به تحریر در آورده و به رشد توانایی های اجتماعی آن ها کمک می کنند .

اما در مقابل ،از محیط های پر از تنش با والدین مضطربی که آرزوهای بر بادرفته شان را در آینده کودکان خود جستجو می کند و تفریح و لذت جویی فرزندان را با اعمال تکالیف و آموزش های از پیش تعیین شده تاخت می زنند ، انسان هایی به مثابه تولیدات مشابه کارخانهٔ آدم سازی ساخته می شود که اعتقادات ، باورها و ارزش هایی کما بیش همرنگ و یکسان به هم داشته و با جا گذاشتن فردیت خود پشت دیوار جاه طلبی و سخت گیری والدین ، پا به دنیایی می گذارند که در آن اثری از خلاقیت ، نو اندیشی و ابتکار نبوده و جامعه ای با افراد مکانیکی فاقد پرسشگری و ذهن جستجو گر یا مبتلا به مشکلات شخصیتی و ناسازگاری های اجتماعی را می توان محصول و دستاورد آن دانست .

کاوشگران هدفمند

این نویسنده در بخش دیگری از کتاب ، بازی را به عنوان زبان مشترک فرهنگ ها و اقلیم های مختلف ، شاهراه شکوفایی خلاقیت کودکانه و کشف دنیای منحصر به فرد کودکان توسط خودشان معرفی می کند .

اهمیت پرورش کودک در طبیعت و نقش رنگ ها ، هنر نقاشی و قصه گویی برای کودکان از موضوعات دیگری است که فاطمه عباسی در اثر خود به آن اشاره می کند . نویسنده معتقد است در بستر طبیعت می توان از کودکان ، کاوشگران هدفمندی ساخت که با تکیه بر حواس خود دنیا را شناخته و با محیط اطرافشان سازگار شوند . همچنین به واسطهٔ هنر نقاشی و رها کردن کودکان با ابزارهایی مانند رنگ ، قلم مو ، کاغذ و .. می توان به افشاگری احساسات کودکان و برون ریزی ذات منحصر به فرد او کمک کرد و خلاقیت را در آن ها شکل بخشید .

تگ ها : کتاب کتابخوانی فاطمه عباسی

۰ نظر / ۹۱۲ بازدید